Taariikhda Soomaaliya waa mid qani ah oo ku salaysan dhaqamo, dagaallo, iyo geedi-socodyo siyaasadeed oo badan. Soomaaliya waxay leedahay taariikh facweyn oo dib u raacaysa kumanaan sano. Halkan waa qodobo muhiim ah oo laga soo qaato taariikhda Soomaaliya:
Xilligii Hore:
1. Dhaqanka Qadiimiga ah: Soomaaliya waxay ahayd meel muhiim ah oo ganacsi qadiimi ah, iyada oo xiriir la lahayd Masar, Rooma, iyo Giriigga. Meelo sida Qabribayax iyo Laas Geel ayaa laga helay raadad muujinaya nolol aad u horeysay oo halkan ka jirtay.
2. Ganacsiga Berberiga: Soomaaliya waxay ahayd meel ganacsi oo muhiim ah, waxayna xiriir la lahayd wadamada Carabta iyo Hindiya, taas oo ka dhigtay meel caan ah oo loogu yimid xoolaha, fooxa, iyo miro kala duwan.
Boqortooyooyinkii Soomaaliyeed:
1. Boqortooyadii Ajuuraan (Xilligii Dhexe): Ajuuraanku waxay dhiseen boqortooyo xoog leh oo ka talisa degaannada koonfurta Soomaaliya, waxayna ku caana maashay maamulidda ganacsiga iyo ilaalinta ammaanka.
2. Boqortooyadii Geledi iyo Hobyo: Boqortooyadan ayaa ka mid ahayd awooddii ganacsiga iyo difaaca degaannada xeebaha iyo gudaha Soomaaliya.
Xilligii Gumaysiga:
1. Soo Gelitaankii Gumaysiga: Qarnigii 19aad, waxaa Soomaaliya soo galay gumaystayaashii reer Yurub. Ingiriiska, Talyaaniga, iyo Faransiiska ayaa qaybiyey dhulkii Soomaaliyeed.
2. Dagaalladii Daraawiishta: Maxamed Cabdulle Xasan, oo loo yaqaanay Sayid Maxamed, ayaa bilaabay kacdoon Daraawiish ah oo ujeedadiisu ahayd in laga xoreeyo gumaysiga Ingiriiska iyo guud ahaan gaalada ka soo horjeeday diinta Islaamka.
Xornimada iyo Midowgii Soomaaliya:
1. Helitaanka Xornimada: 1-da Luulyo, 1960-kii, Soomaaliya waxay xornimo ka heshay Talyaaniga, halka 26-kii Juun, 1960-kii, Soomaaliya Waqooyi oo gumeysi u ahayd Ingiriiska ay xornimo qaadatay. Labada dhinac ayaa si rasmi ah isku biiray si ay u sameeyaan Jamhuuriyadda Soomaaliya.
2. Dowladdii Rayidka: Kadib xorriyadda, Soomaaliya waxay yeelatay dowlad rayid ah oo ku salaysan dimoqraadiyad. Muddo kadibna waxaa dhacay qalalaaso iyo isqab-qabsi siyaasadeed.
Xilligii Kacaanka:
1. Inqilaabkii 1969: Oktoobar 1969, Jeneraal Maxamed Siyaad Barre ayaa hogaanka dalka qabtay kadib markii uu afgambi ku sameeyay dowladdii rayidka ahayd.
2. Maamulkii Siyaad Barre: Siyaad Barre wuxuu dalka ku dhaqay hab Kacaaneed, wuxuuna isku dayay in uu hormariyo bulshada iyo dhaqaalaha. Balse, muddo kadib, dowladdiisu waxay la kulantay mucaarado xoog leh iyo dagaallo gudaha ah.
Burburkii Soomaaliya:
1. Dagaalladii Sokeeye: 1991, Dowladdii Siyaad Barre ayaa dhacday, taas oo horseedday in dalku galo dagaallo sokeeye oo socday muddo dheer.
2. Dalka oo kala daatay: Soomaaliya waxay gashay xaalad burbur iyo qabiilaysi ku salaysan, oo horseedday in aanay dowlad dhexe shaqayn muddo dheer.
Dowladaha Ku-meelgaarka ah iyo Geedi-socodka Nabadda:
1. Dib-u-dhiskii Dowladnimada: Intii u dhexeysay 2000 iyo hadda, waxaa jiray isku dayo badan oo dib loogu dhisayo dowladnimo, oo ay ka mid yihiin dowladihii ku-meelgaarka ahaa.
2. Dowladda Federaalka: 2012 waxaa la aas-aasay Dowlad Federaalka ah oo ay hogaanka u qabteen hogaamiyeyaal cusub
Xaaladda Maanta:
Soomaaliya ayaa haatan la daalaa-dhacaysa arrimo badan oo ka mid yihiin dagaalka Al-Shabaab, abaaraha, iyo dib-u-dhiska dalka. Dowladdu waxay dedaal ugu jirtaa inay xasisho amniga dalka, kobciso dhaqaalaha, iyo inay horumariso adeegyada bulshada.
